Việc trích dẫn tài liệu tham khảo là một phần quan trọng trong quá trình viết luận văn. Theo thống kê thì có đến 90% tài liệu học thuật cần trích dẫn tài liệu tham khảo. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết cách trích dẫn tài liệu tham khảo trong luận văn một cách chính xác và chuẩn mực. Vì vậy, trong bài viết này, cùng Best4team tìm hiểu về cách trích dẫn tài liệu tham khảo trong luận văn.
1. 3 cách trích dẫn tài liệu tham khảo trong bài luận văn
Hiện tại đang có 3 cách trích dẫn tài liệu tham khảo trong bài luận văn được áp dụng nhiều nhất. Cụ thể là 3 cách sau:
1.1. Trích dẫn trực tiếp
Khái niệm: Trích dẫn trực tiếp là cách trích dẫn khi bạn trích nguyên văn từ tài liệu tham khảo và đưa vào trong văn bản của bạn mà không thay đổi nội dung gốc.
Cách làm: Thông thường, trích dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép và đi kèm với nguồn gốc, bao gồm tên tác giả, năm xuất bản, số trang (nếu có) và tên tài liệu tham khảo.
Ví dụ: According to Smith (2018), ‘Climate change is a pressing global issue that requires immediate attention’.
1.2. Trích dẫn gián tiếp
Khái niệm: Đây là cách trích dẫn khi bạn đưa ý kiến, quan điểm hoặc thông tin từ tài liệu tham khảo vào trong văn bản nhưng không trích nguyên văn từ tài liệu gốc.
Lưu ý: Trích dẫn gián tiếp không yêu cầu đặt trong dấu ngoặc kép như trích dẫn trực tiếp, nhưng vẫn cần ghi rõ nguồn gốc của thông tin.
Ví dụ: Smith (2018) argues that climate change is a pressing global issue that requires immediate attention.
1.3. Trích dẫn thứ cấp
Khái niệm: Trích dẫn thứ cấp là cách trích dẫn khi bạn trích dẫn một tài liệu mà bạn đã đọc trong tài liệu tham khảo khác.
Cách làm: Ghi tên tác giả của tài liệu gốc vào trong tài liệu tham khảo và đưa ra thông tin chi tiết của tài liệu gốc.
Ví dụ: (Smith, 2018, như được trích dẫn trong Jones, 2020, trang 25)
2. Các kiểu trích dẫn tài liệu tham khảo
Hiện nay, phổ biến nhất là 5 kiểu trích dẫn tài liệu như được liệt kê dưới đây:
- APA (American Psychological Association): Kiểu trích dẫn phổ biến trong các lĩnh vực xã hội, kinh tế, tâm lý học, giáo dục, y tế, văn hóa…
Ví dụ: (Smith, 2020) hoặc (Nguyen & Tran, 2019).
- IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers): Kiểu trích dẫn thường được sử dụng trong lĩnh vực công nghệ, khoa học máy tính, điện tử…
Ví dụ: [1] hoặc [2, 3].
- MLA (Modern Language Association): Kiểu trích dẫn thường được dùng trong lĩnh vực ngôn ngữ, văn học, nghệ thuật..
Ví dụ: (Johnson 45) hoặc (Brown et al. 78).
- Harvard: Kiểu trích dẫn phổ biến trong lĩnh vực khoa học xã hội, kinh doanh, pháp luật…
Ví dụ: (Smith, 2020) hoặc (Nguyen et al., 2019).
- Chicago: Kiểu trích dẫn thường được sử dụng trong lĩnh vực lịch sử, nghiên cứu văn hóa, nghệ thuật..
Ví dụ: (Smith 2020) hoặc (Nguyen và Tran 2019).
Trong 5 kiểu trích dẫn trên, APA và IEEE là hai kiểu trích dẫn phổ biến và được sử dụng nhiều nhất trong các bài luận văn hiện nay.
3. Các phương pháp trích dẫn
Có 2 phương pháp trích dẫn tài liệu tham khảo trong luận văn phổ biến và ứng dụng nhiều nhất như sau:
Trích dẫn trong bài viết: Đây là phương pháp trích dẫn khi người viết đưa ra một ý hay một thông tin từ tài liệu tham khảo ngay trong nội dung bài viết.
- Định dạng: Sử dụng dấu ngoặc đơn () hoặc ngoặc đôi “” đặt trước và sau tên tác giả, năm xuất bản, và số trang theo đúng định dạng của kiểu trích dẫn
- Ví dụ: (Smith, 2020) hoặc “Smith (2020) đã chỉ ra rằng…”
Trích dẫn trong danh mục tài liệu tham khảo: Đây là phương pháp trích dẫn khi người viết đưa ra thông tin chi tiết về các tài liệu tham khảo đã được sử dụng trong bài viết, đưa vào danh mục tài liệu tham khảo cuối bài.
- Định dạng: Cần ghi rõ tên tác giả, tên tài liệu, năm xuất bản, tên tạp chí hoặc tên nhà xuất bản, và thông tin chi tiết khác theo kiểu trích dẫn
- Ví dụ: Smith, John. “Title of the article.” Tên tạp chí, số trang, năm xuất bản.
4. Trích dẫn kiểu APA
Kiểu trích dẫn APA (American Psychological Association) là một kiểu trích dẫn được sử dụng rộng rãi để trích dẫn các nguồn tham khảo trong bài viết nghiên cứu, luận văn, báo cáo… và được rất nhiều cơ sở giáo dục chấp nhận và áp dụng.
4.1. Quy cách trích dẫn trong văn bản
Khi áp dụng kiểu trích dẫn APA trong văn bản, người viết thường lưu ý đến quy cách trích dẫn theo 2 trường hợp sau:
Theo số lượng tác giả:
- Không có tác giả cá nhân: Dùng tên đầy đủ hay viết tắt của cơ quan, tổ chức làm tên tác giả, ví dụ: (Bộ Công thương, 2010) hay WHO (2015).
- 1 tác giả: Ghi tên tác giả và năm xuất bản, dùng ngoặc đơn, ví dụ: (Tiến, 2010) hay Smith (2000).
- 2 tác giả: Ghi cả 2 tên tác giả với ký tự “&”, ví dụ: (Liệu & Tuấn, 2005), Smith & Brown (2000).
- Nhiều hơn 2 tác giả: Chỉ ghi tên tác giả đầu tiên kèm theo cụm từ “và nnk.” (nnk.: những người khác) (tương ứng “et al.” trong tiếng Anh), ví dụ: (Liên và nnk., 1999) hay Thông và nnk. (2001).
Theo ngữ cảnh:
- Trích dẫn nguyên văn: Ghi thêm số trang vào sau năm, ví dụ: (Obama, 2014, tr.97-98).
- Trích dẫn nhiều nguồn: Sắp xếp các nguồn theo thứ tự thời gian, ví dụ: (Smith, 1959; Thomson & Jones, 1982; Green, 1990) hay Thanh (1996, 2001) hay Ngọc (2000a, 2000b).
- Trích dẫn từ internet: Không có tên tác giả (cá nhân/tổ chức) dùng đoạn đầu tên bài (3-5 chữ) thay cho tên tác giả.
- Thiếu năm xuất bản do chưa in: Thay năm xuất bản bằng cụm từ “(đang in)”, ví dụ: Thắng và nnk. (đang in).
4.2. Quy cách ghi TLTK trong danh mục liệt kê
Khi áp dụng trích dẫn tài liệu tham khảo trong danh mục liệt kê, bạn đọc cần cân nhắc các quy tắc sau:
4.2.1. Quy cách ghi theo loại hình TLTK
- Với sách: Tên tác giả (các tác giả). (Năm xuất bản). Tên sách in nghiêng. Nơi xuất bản: Nhà xuất bản.
Ví dụ: Nguyễn Văn Xuân. (2018). Kinh tế học đại cương. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Với 1 chương trong sách: Tên tác giả (các tác giả) của chương sách. (Năm xuất bản). Tên chương. Trong Tên chủ biên (Chủ biên), Tên sách in nghiêng (trang số). Nơi xuất bản: Nhà xuất bản.
Ví dụ: Lê Văn C. (2015). Nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn đổi mới. Trong Nguyễn Văn D. (Chủ biên), Kinh tế học Việt Nam (tr. 25-50). Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.
- Với bài báo trên tạp chí khoa học: Tên tác giả (các tác giả) bài báo. (Năm xuất bản). Tên bài báo. Tên tạp chí, tập in nghiêng(số), trang số. DOI: xx.xxxxxxxxxx (nếu có)
Ví dụ: Phạm Thị E. (2020). Tầm quan trọng của du lịch trong phát triển kinh tế địa phương. Tạp chí Khoa học Xã hội, 10(2), 56-67. DOI: 10.12345/abcd12345.
- Với bài trong kỷ yếu hội thảo, hội nghị: Tên tác giả (các tác giả) bài viết. (Năm xuất bản). Tên bài viết. Tên kỷ yếu hội thảo, nơi tổ chức, năm tổ chức in nghiêng (trang số). Nơi xuất bản: Nhà xuất bản.
Ví dụ: Tran, Minh. (2018). Applications of Artificial Intelligence in Healthcare. In Proceedings of the International Conference on Health Informatics 2018 (pp. 75-85). Tokyo: Health Informatics Society.
- Với bài trên báo chí: Tên tác giả (các tác giả). (Ngày tháng năm xuất bản). Tên bài báo. Tên tờ báo in nghiêng, trang số.
Ví dụ: Lee, Jihoon. (2022, May 10). The Future of Renewable Energy. Green Energy News, 8.
- Với luận văn, luận án: Tên tác giả. (Năm in luận văn/luận án). Tiêu đề luận văn/luận án in nghiêng (Luận án tiến sĩ/hạc sĩ, Cơ sở đào tạo, Địa điểm).
Ví dụ: Nguyen, Thuyet. (2021). Nghiên cứu về ảnh hưởng của phân bố đô thị đến chất lượng không khí. Luận án tiến sĩ. Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội, Việt Nam.
- Với tài liệu từ internet: Tên tác giả (các tác giả). (Năm tài liệu được tạo ra hay cập nhật). Tên tài liệu. Truy cập ngày/tháng/năm, từ http://www……
Ví dụ: Nguyễn Văn Mạnh. (2022). Nghiên cứu về biến đổi khí hậu ở khu vực Đông Nam Á. Truy cập ngày 15/04/2023, từ http://www.example.com/nghiencuu-bien-doi-khi-hau
4.1.2. Cách ghi tên tác giả trong TLTK
- Người nước ngoài: họ, các chữ cái đầu của phần tên còn lại viết hoa kèm dấu chấm. Ví dụ: Vladimir Ilyich Lenin sẽ được ghi là Lenin, V.I.
- Người Việt: Tên, các chữ cái đầu của họ và tên lót viết hoa kèm dấu chấm. Ví dụ: Ngô Bảo Châu sẽ được ghi là Châu, N.B.
- 2 tác giả thì ghi cả 2 với ký tự “&”. Ví dụ: Nguyễn Thị A & Phạm Văn B
- Từ 3-5 tác giả thì ghi tất cả tên tác giả với ký tự “&” trước tác giả cuối cùng. Ví dụ: Lê Anh C, Trần Thị D, & Hoàng Văn E
- Từ 6 tác giả trở lên thì chỉ ghi tên 3 tác giả đầu và tác giả cuối, ở giữa dùng dấu 3 chấm “…”. Ví dụ: Nguyễn Minh F, et al.
4.1.3. Xếp thứ tự danh mục TLTK
Các TLTK được xếp thứ tự theo chữ cái đầu tiên của tên tác giả.
- Nếu tên các tác giả giống nhau: xếp thứ tự theo chữ cái tiếp theo trong tên.
- Trường hợp cùng 1 tác giả, xếp thứ tự theo thời gian (năm).
4.1.4. TLTK bằng các ngôn ngữ khác Latin
Với các TLTK bằng ngôn ngữ khác Latin (tiếng Nga, tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Ả Rập,…) có thể xử lý theo 2 cách:
- Nếu không có bộ gõ tương ứng, phiên âm sang tiếng Latin, đặt phần dịch tên (sách, bài báo,…) sang tiếng Anh hay tiếng Việt trong ngoặc vuông.
Ví dụ: Najm, Y. (1966). Al-qissah fi al-adab Al-Arabi al-hadith [The novel in modern Arabic literature]. Beirut: Dar AlThaqafah.
- Nếu có bộ gõ chữ tương ứng, chỉ phiên âm tên các tác giả sang tiếng Latin, đặt tên gốc trong ngoặc vuông, các thông tin xuất bản khác giữ nguyên ngôn ngữ gốc.
Ví dụ: Lizhi, X. [谢丽芝] (2012). 汉语人体成语的认知机制研究, 硕士论文曲阜师范大学.
5. Trích dẫn kiểu IEEE
IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) là một tổ chức hàng đầu thế giới trong lĩnh vực công nghệ điện tử và viễn thông. Cách trích dẫn kiểu IEEE được sử dụng phổ biến trong các bài khoa học, công trình nghiên cứu, báo cáo kỹ thuật.
5.1. Quy cách trích dẫn trong văn bản
Nguyên tắc cơ bản của trích dẫn kiểu IEEE (hay còn gọi kiểu “số trong ngoặc vuông”) là:
- TLTK đã trích dẫn, sau đó được trích dẫn lại thì vẫn giữ nguyên số thứ tự đã dùng ở lần đầu.
- Chữ số chú dẫn nguồn TLTK được đặt trong 2 dấu ngoặc vuông, nếu nằm ở cuối câu thì đứng trước dấu chấm câu, ví dụ: [1].
- Khi trích dẫn từ 2 TLTK trở lên, giữa các tài liệu cách nhau bằng dấu phẩy, ví dụ: [2, 10].
- Với nhiều tài liệu liên tục, dùng dấu gạch ngang giữa TLTK đầu và cuối, ví dụ: [2-5].
- Trường hợp trích dẫn trực tiếp nguyên văn hoặc cần thiết chỉ rõ vị trí trích dẫn, ghi thêm số trang vào sau chữ số thứ tự, ví dụ: [4, tr.97].
5.2. Quy cách ghi TLTK trong danh mục liệt kê
Trong danh mục liệt kê, cách trích dẫn IEEE được quy định cụ thể như sau:
5.2.1. Quy cách ghi theo loại hình TLTK
- Với sách: [STT] Tên tác giả (các tác giả), Tên sách in nghiêng, lần xuất bản (nếu không phải lần đầu). Nơi xuất bản: Nhà xuất bản, Năm.
Ví dụ: A. Smith, “Machine Learning for Beginners,” 2nd ed. Boston, MA: XYZ Publishing, 2022.
- Với 1 chương trong sách: [STT] Tên tác giả (các tác giả) của chương sách, “Tên chương”, trong Tên sách in nghiêng, lần xuất bản (nếu không phải lần đầu), Tên chủ biên, Chủ biên. Nơi xuất bản: Nhà xuất bản, Năm, trang số.
Ví du: B. Johnson, “Deep Learning Techniques,” in “Machine Learning Advances,” 3rd ed., Ed. A. Thompson. New York, NY: ABC Publishing, 2021, ch. 5, pp. 67-89.
- Với bài báo trên tạp chí khoa học: [STT] Tên tác giả (các tác giả) bài báo, “Tên bài báo,” Tên tạp chí in nghiêng, tập, số, trang số, năm. DOI: xx.xxxxxxxxxx (nếu có).
Ví dụ: [3] C. Nguyen, et al., “Recent Advances in Artificial Intelligence,” “Journal of Artificial Intelligence,” vol. 15, no. 2, pp. 123-145, 2022. DOI: 10.1234/jai.2022.123456789.
- Với bài trong kỷ yếu hội thảo, hội nghị: [STT] Tên tác giả (các tác giả) bài viết, “Tên bài viết,” trong Tên kỷ yếu hội thảo, nơi tổ chức, thời gian tổ chức in nghiêng, Nơi xuất bản: Nhà xuất bản, năm xuất bản, trang số.
Ví dụ: [4] A. Smith, et al., “Machine Learning Applications in Healthcare,” in Proceedings of the 2022 International Conference on Artificial Intelligence and Healthcare, New York, NY, USA, May 15-18, 2022, pp. 234-246.
- Với bài trên báo chí: [STT] Tên tác giả (các tác giả), “Tên bài báo,” Tên tờ báo in nghiêng (Ngày tháng năm xuất bản), trang số.
Ví dụ: Science and Conservation,” vol. 28, no. 3, pp. 45-56, Jun. 10, 2022.
- Với luận văn, luận án: [STT] Tên tác giả, “Tiêu đề luận văn/luận án in nghiêng,” Luận án tiến sĩ/Luận văn thạc sĩ, cơ sở đào tạo, địa điểm, năm in luận văn/luận án.
Ví dụ: [7] N. Nguyen, “Impacts of Renewable Energy on Sustainable Development,” Luận án tiến sĩ, Đại học Bách Khoa, Hà Nội, Việt Nam, 2021.
- Với tài liệu internet: [STT] Tên tác giả (các tác giả), “Tên tài liệu,” Thời gian tài liệu được tạo hay cập nhật. [Trực tuyến]. Địa chỉ: http://www…… [Truy cập ngày/tháng/năm].
Ví dụ: [12] A. Smith, “Renewable Energy Technologies,” Ngày 12 tháng 3 năm 2022. [Trực tuyến]. Địa chỉ: http://www.example.com/renewable-energy [Truy cập ngày 15/4/2023].
5.2.2. Cách ghi tên tác giả trong TLTK
- Người nước ngoài: các chữ cái đầu của phần tên, tên đệm viết hoa kèm dấu chấm, họ viết đầy đủ. Ví dụ: Maria Garcia Perez -> M.G. Perez
- Người Việt: các chữ cái đầu của họ và tên đệm viết hoa kèm dấu chấm, tên viết đầy đủ. Ví dụ: Nguyễn Hải Anh -> N. H. Anh
- Khi có 2 tác giả thì ghi cả 2 với từ nối “và” (hoặc “and” trong tiếng Anh). Ví dụ: John Smith and Mary Johnson -> J. Smith và M. Johnson
- Từ 3-5 tác giả thì ghi tất cả tên tác giả với từ nối “và” (hoặc “and” trong tiếng Anh) trước tác giả cuối cùng. Ví dụ: John Smith, Mary Johnson, và David Brown -> J. Smith, M. Johnson, and D. Brown
- Từ 6 tác giả trở lên thì chỉ ghi tên 3 tác giả đầu và tác giả cuối, ở giữa dùng dấu 3 chấm “…”. Ví dụ: J. Smith, M. Johnson, D. Brown, et al.
5.2.3. Xếp thứ tự danh mục TLTK
- Các tài liệu tham khảo được xếp thứ tự tăng dần theo số thứ tự xuất hiện trong văn bản.
- Nên định dạng sao cho các số thứ tự ở chế độ “hanging” (tức hàng thứ hai trở đi trong mỗi tài liệu lùi vào thẳng hàng với dòng đầu tiên).
5.2.4. TLTK bằng các ngôn ngữ khác Latin
- Nếu không có bộ gõ tương ứng, phiên âm sang tiếng Latin, đặt phần dịch tên (sách, bài báo,…) sang tiếng Anh hay tiếng Việt trong ngoặc vuông.
Ví dụ: [20] Y. Najm, “Al-qissah fi al-adab Al-Arabi al-hadith [The novel in modern Arabic literature], Beirut: Dar AlThaqafah, 1996.
- Nếu có bộ gõ chữ tương ứng, chỉ phiên âm tên các tác giả sang tiếng Latin, đặt tên gốc trong ngoặc vuông, các thông tin xuất bản khác giữ nguyên ngôn ngữ gốc.
Ví dụ: [21] X. Lizhi [谢丽芝], “汉语人体成语的认知机制研究, 硕士论文曲阜师范大学”,2012.
6. Cách tạo trích dẫn TLTK tự động
Chủ yếu hiện nay sẽ có 2 cách tạo trích dẫn tài liệu tham khảo tự động được chia sẻ như sau:
6.1. Tạo trích dẫn TLTK tự động bằng word
Bước 1: Nhấn chuột vào nội dung cần tạo trích dẫn.
Bước 2: Chọn References trên thanh công cụ > Nhấn Insert Citation > Chọn Add New Source ở phía dưới.
Bước 3: Hộp thoại Create Source xuất hiện > Chọn Type of Source. Sau đó nhập thông tin nguồn tài liệu tham khảo (Tên tác giả, tiêu đề, tạp chí, năm xuất bản…). Bấm OK.
Bước 4: Nhấn vào Insert Citation sẽ thấy trích dẫn vừa tạo đã được hiển thị.
6.2. Tạo trích dẫn bằng các công cụ phần mềm tự động
Một số công cụ phổ biến mà bạn đọc có thể áp dụng như:
- Zotero: Đây là một phần mềm quản lý danh mục tham khảo miễn phí, cho phép bạn nhập liệu và tự động tạo trích dẫn TLTK cho các nguồn tài liệu. Zotero hỗ trợ nhiều định dạng trích dẫn khác nhau và tích hợp với các trình soạn thảo văn bản phổ biến như Microsoft Word, Google Docs…
- EndNote: Đây là một công cụ quản lý thư mục tham khảo phổ biến, cung cấp tính năng tự động tạo trích dẫn TLTK cho các nguồn. EndNote cũng hỗ trợ nhiều định dạng trích dẫn và tích hợp với nhiều trình soạn thảo văn bản.
- EasyBib, BibMe, và Citation Machine: Đây là các công cụ trực tuyến cho phép bạn nhập liệu về nguồn tài liệu và tự động tạo trích dẫn TLTK theo nhiều định dạng khác nhau.
- Plugin trình duyệt: Một số plugin trình duyệt như Cite This For Me và EasyBib for Chrome cho phép bạn tự động tạo trích dẫn TLTK từ các trang web mà bạn đang truy cập.
Như vậy, chỉ cần áp dụng đúng cách, cách trích dẫn tài liệu tham khảo trong luận văn sẽ trở nên dễ dàng và chuyên nghiệp hơn, giúp bạn đạt được một kết quả nghiên cứu hoàn hảo và đáp ứng đúng yêu cầu của công việc nghiên cứu khoa học. Hy vọng nội dung chia sẻ trên đây hữu ích đối với bạn đọc. Đừng quên tiếp tục đồng hành cùng Best4team trong các bài viết tiếp theo.
